De egoposities Ouder – Volwassene – Kind komen uit het bekendste model van de transactionele analyse (TA). Een goed model helpt – naar mijn mening – om de werkelijkheid eenvoudiger en begrijpelijker te maken. De egoposities kunnen helpen om te snappen waarom communicatie en interactie met een ander niet lekker loopt. En het biedt je opties om het een volgende keer anders te doen. Eerder schreef ik over de egoposities Ouder en Volwassene. In dit blog vertel ik graag meer over de Kind-egoposities.

Alle egopositiesin het kort

Binnen de TA onderscheiden we 3 (hoofd)egoposities: Ouder – Volwassene – Kind. De Ouder kun je onderverdelen in Structurerende Ouder en Voedende Ouder. Van de Volwassene is maar 1 egopositie. Het Kind kun je onderverdelen in Aangepast Kind en Natuurlijk Kind. Iedereen heeft deze egoposities tot haar of zijn beschikking. Al heb je vaak wel voorkeursrollen. Per setting kan dat trouwens verschillen (bijv. zakelijk voorkeur voor Structurerende Ouder en privé voorkeur voor Natuurlijk Kind). Het model van de egoposities kan je helpen om te snappen waarom de communicatie met een ander niet altijd effectief verloopt, of waarom je je onprettig voelt bij de interactie met een bepaald persoon. En – minstens zo belangrijk – het maakt je bewust van veel méér opties om te reageren op de ander, in plaats van je autopiloot-reactie (ook wel Script genoemd). Om precies te zijn biedt het je 5 gezonde opties (Structurerende Ouder, Voedende Ouder, Volwassene, Natuurlijk Kind, Aangepast Kind). Hier zou je ook ‘ongezonde’ of ineffectieve opties van kunnen maken, door te ver door te ‘slaan’ in een bepaalde egoposities, maar dat is een slecht plan als je juist ‘tot elkaar’ wenst te komen. Mijn moeder zei vroeger al: alles waar je té voor zet, is niet goed voor je. Dat geldt hier ook. Behalve te-vréden… (brrr). Na deze jaren ’70 wijsheid snel door naar de Kind-egoposities!

Natuurlijk Kind of Aangepast Kind

Hoe heerlijk toch, als je als volwassen mens af en toe als een kind plezier kan hebben. Op de schommel in de speeltuin, verstoppertje spelen met je kinderen of neefjes en nichtjes, de slappe lach hebben om niets… Ik schreef er al eens eerder over wat een lol je als ‘serieuze’ volwassene kunt hebben, als je het kind in jezelf koestert. Het Natuurlijk Kind in de transactionele analyse (TA) is een bron van creativiteit, spontaniteit en vreugde. Dit deel van ons kan speels, nieuwsgierig en fantasierijk zijn. Denk aan momenten waarop je volledig opgaat in een activiteit, zonder zorgen over tijd of oordeel. Of dat je een onverwacht grapje maakt tijdens een moeizame vergadering, die het ijs helpt breken. Of dat je heel oprecht maar ongefilterd eruit flapt dat je dit echt een slecht idee vindt. Het is die innerlijke vrijheid die ons helpt om buiten de gebaande paden te denken en samen nieuwe oplossingen te vinden.

Het Aangepaste Kind

Naast het Natuurlijk Kind hebben we ook het Aangepaste Kind. Dit deel van ons probeert aan verwachtingen te voldoen en goedkeuring te krijgen van anderen. Het kan behulpzaam en meegaand zijn, maar soms ook te veel compromissen sluiten en eigen behoeften negeren. In een werkcontext kan ons Aangepaste Kind er bijvoorbeeld voor zorgen dat we deadlines halen en afspraken nakomen. Maar bijvoorbeeld ook dat we onszelf verliezen in perfectionisme en pleasend gedrag, waardoor we chronisch gestresst en overwerkt raken.

Het Rebelse Kind

Verrassend genoeg kan een Aangepast Kind ook juist niet meegaand zijn, het Rebelse Kind. Dit aspect komt naar voren als we ons verzetten tegen regels en beperkingen. Het Rebelse Kind houdt niet van autoriteit en kan sterk reageren op beperkingen of kritiek. Hoewel we het Rebelse Kind bij onszelf of bij een ander als ´lastig´ kunnen ervaren, kan het wel degelijk nut hebben; het kan helpen om grenzen te stellen en onze eigen weg te volgen.

Waarom valt een Rebels Kind dan tóch onder het Aangepaste Kind? Omdat een sterk ontwikkelde rebellie vaak het gevolg is van een aanpassing op een situatie in onze jeugd. Bijvoorbeeld als ouders/opvoeders in de jeugd zeer rigide en streng waren, zal een kind doorgaans reageren door zich aan te passen (meegaand, inschikkelijk), óf door stevig te rebelleren. Beide reacties zijn een aanpassing van het kind op de opvoedstijl van de opvoeders.

“Maar Betty, volwassen mensen die zich als een Kind gedragen, is dat niet wat kinderachtig?”

Als TA-professional zou ik zeggen: niet per se. Soms is het heel nuttig om dat rebelse kantje even ten tonele te brengen. Bijvoorbeeld als je van jezelf weet dat je snel reageert vanuit een meegaand Aangepast Kind, waardoor je op automatische piloot ja zegt op een verzoek van je werkgever, of van je partner. Hoe mooi als je dan ook nee leert zeggen. Andersom is trouwens ook een optie: als je weet van jezelf dat je tijdens vergaderingen vaak reageert als de tegendraadse ´enfant terrible´, zou je kunnen experimenteren met meer meegaandheid. Eens onderzoeken wat dat je oplevert in de werkrelatie? Maar een goede dosis humor en het vermogen om successen te vieren door het Natuurlijk Kind kunnen eveneens heel helpend zijn.

Aan de knoppen draaien

Bij de inzet van verschillende egoposities gaat het niet om ‘goed’ of ‘fout’ gedrag, maar om effectief en ineffectief. Misschien dien je de eerste keer dat je bewust andere opties uitprobeert iets te veel Aangepast, Rebels of Natuurlijk Kind toe. Weet dan dat je altijd ´aan de knoppen´ kunt draaien. Oefening baart kunst. Niet omdat het ´té´ is, maar omdat je betere communicatie en samenwerken (of -leven) beoogt.

FOTO: Erik Kottier (c)

Systemisch werken, voice dialogue, NLP… In ‘coachingsland’ vind je een waaier aan opleidingen, psychologische modellen, methodes, en communicatiemodellen. Daar gebruik ik graag verschillende van. Maar waar ik echt ‘fan’ van ben, is de transactionele analyse (TA).

Vallende kwartjes

Toen ik voor het eerst over TA hoorde, vielen er meteen een heleboel muntjes bij mij, van ‘Wauw, hier kan ik écht meteen iets mee!’ Het oogt vrij simpel, waardoor het makkelijk is om in de praktijk toe te passen. En daar hou ik wel van.

Alwéér hetzelfde

TA houdt zich bezig met gedrag en communicatie tussen 2 (of meer) mensen. Tussen mensen is er interactie. Maar eigenlijk willen, hopen, of proberen we iets te bereiken met die interactie. Vandaar dat de TA spreekt over ‘tránsactie’ (transactionele analyse) in plaats van interactie. We zijn ons er alleen niet altijd van bewust dat we iets proberen te bereiken met ons gedrag of met onze communicatie. We hebben geleerd om op bepaalde manieren te reageren en te communiceren. Vaak werkt dat prima zo. Maar soms is onze automatische piloot van reactie en communicatie niet helpend of effectief.

Misschien ken je dat wel, van die momenten dat een gesprek vervelend verloopt. En je achteraf denkt ‘He jakkes, nu ging het alwéér zo, terwijl ik dat helemaal niet wilde.’ TA kan je helpen doorgronden wat jij daar (onbewust) in doet en hoe de ander daarop reageert. Wat is de spreekwoordelijke rode lap waar de ander (of jij) als een stier op reageert? Als je dit doorhebt, kan je een volgende keer kiezen om anders te reageren, vanuit diverse andere opties. Met mogelijk een bevredigender en effectiever resultaat.

Moet je als coachingscliënt TA snappen?

Nee, eigenlijk niet. Het spreekt mij heel erg aan om zo naar mensen te kijken en naar situaties met mensen. Maar dan vooral als ik – of een ander – denkt ‘Dit wérkt niet, ik word hier helemaal gék van.’ Als coachingscliënt hoef je geen kennis van Transactionele Analyse te hebben. Als dat nuttig is, breng ik die kennis wel in. Bijvoorbeeld als ik merk dat een cliënt vaak reageert vanuit een negatief Structurerende Ouder (sterk oordelend of zelfs veroordelend) en dat dat in de praktijk ineffectieve communicatie of wrijving in de samenwerking met collega´s of opdrachtgevers veroorzaakt. Het helpt om een frisse blik op de situatie te werpen, waardoor de cliënt meer inzicht krijgt in wat zij of hij zelf doet en hoe de ander daarop reageert.

Verhelderende blik

TA is daarmee geen ‘toverstokje’ dat alles wel even oplost. Uiteindelijk gaat een cliënt zélf aan de slag met een situatie, want ook ik schud de oplossingen niet uit mijn mouw. Maar TA geeft ons wel een verhelderende spiegel in handen om met een andere, mildere blik naar onszelf en naar een situatie te kijken.

Foto: Erik Kottier (c)